De markten zijn nerveus aan 2022 begonnen doordat de Amerikaanse Federal Reserve aangaf de rente sneller te willen verhogen.

Een jaar geleden werd de eerste renteverhoging na de pandemie voorspeld voor april 2024. Inmiddels voorspellen de markten al vier renteverhogingen voor dit jaar. Waarom is dat plotseling nodig en wat zijn de risico's? En wat is het belang voor de financiële markten? We kijken even naar de echte redenen om het beleid van de centrale banken bij te sturen. En naar het doorvoereffect ervan op een aantal vermogenscategorieën.

De kerntaak van de centrale banken: de inflatie onder controle houden

Wanneer de prijzen van goederen en diensten sneller stijgen dan een aanvaardbaar jaarlijks percentage, meestal rond 2%, kan dat de vlotte werking van een economie onderuithalen. De vraag kan het aanbod snel overtreffen, doordat kopers de prijzen van vandaag willen vastleggen voor ze verder doorschieten. Het gevolg is dat er een stormloop ontstaat op steeds schaarser wordende goederen, diensten en werkkrachten. En daardoor stijgen de prijzen en de looneisen nog meer. Inflatie kan ook de waarde van spaargeld en activa mettertijd uithollen. De recente algemene inflatie van 7% in de VS heeft alarmbellen doen afgaan.

Wat kan de centrale bank doen?

De voornaamste optie van het monetaire beleid is een renteverhoging. Op die manier wordt de buitensporige liquiditeit uit de markt gehaald, met andere woorden het geld dat de vraag aanwakkert. Dat is een eenvoudig te begrijpen ingreep die ook een duidelijke boodschap geeft aan het publiek. Als personen of bedrijven geld lenen om hun uitgaven of investeringsplannen te financieren, dan zal hen dat meer kosten, en dus zullen ze iets meer nadenken en uiteindelijk misschien toch geen lening aangaan. Op die manier wordt de vraag ingedijkt, staat het aanbod minder onder druk en daalt de kans op verdere prijsstijgingen.

Te veel te snel smoort de economie

Snelle renteverhogingen kunnen investeringsplannen zodanig dwarsbomen dat de hoge vraag omslaat in een overaanbod, waardoor de prijzen instorten, en dat kan dan weer tot een vervelende periode van deflatie lijden. In het huidige klimaat, met economieën en bedrijven die door de pandemie gebukt gaan onder de schulden, zouden forse rentestijgingen bijzonder schadelijk kunnen zijn voor de wereldeconomie. Zo waarschuwde de Chinese president Xi Jinping onlangs voor "ernstige negatieve doorvoereffecten" naar ontwikkelingslanden als de grote economieën in hun monetaire beleid hevig op de rem gaan staan in een poging om de aantrekkende inflatie onder controle te krijgen.

Moeilijke keuzes in 2022

De ideale uitkomst voor de centrale banken zou het legendarische 'Goudlokjescenario' zijn, waarbij de inflatie te hoog noch te laag is. De rente te snel optrekken, kan het herstel van de wereldeconomie aan banden leggen. Dat kan ook de financiële markten weer dooreenschudden, van staatsobligaties over groeiaandelen tot de vastgoedprijzen. De financiële markten blijven heel gevoelig voor de dreiging dat er goedkoop geld wordt weggehaald. Maar als de centrale banken de renteverhogingen te voorzichtig  aanpakken, bestaat het risico dat de inflatieproblemen bestendigd worden en nog vele jaren aanhouden.