CLOSE LOOK
Een forse stijging van de staatsschuld: wat is het grote verhaal?

De afgelopen decennia hebben geleid tot een aaneenschakeling van ongekende mondiale gebeurtenissen, waardoor sommigen de wereld in een staat van ‘permacrisis’ beschouwen. Regeringen, die werden geconfronteerd met exogene schokken in hun binnenlandse economieën, hebben hun toevlucht genomen tot het verhogen van hun leningen om hun weg uit crisis na crisis te financieren. Het IMF (Internationaal Monetair Fonds) deed onlangs alarmbellen rinkelen, met zijn prognose dat de Amerikaanse overheidstekorten bijzonder snel zullen stijgen. We bekijken hoe deze schuldniveaus worden gemeten, welke inspanningen zijn geleverd om ze in te dammen en welke gevolgen ze hebben voor de financiële markten.

De omvang van de Amerikaanse staatsschuld doet alle andere landen verstommen. In september 2023 bedroeg deze in totaal 1,7 biljoen dollar. Maar de VS heeft ook de grootste economie ter wereld en kan het zich veroorloven om een hoger schuldniveau af te lossen. Daarom wordt de overheidsschuld over het algemeen niet als een absoluut cijfer beschouwd, maar als een percentage van het bruto binnenlands product (bbp) van een land. Het Amerikaanse tekort bereikte in september 6,3% van het bbp, tegenover 5,4% een jaar eerder. Het IMF heeft voorspeld dat de gecombineerde tekorten in de VS in 2024 kunnen oplopen tot 7,4% bbp.

Maar het was niet altijd zo. In de jaren na de Global Financial Crisis (GFC) gingen een aantal economieën van de eurozone door opeenvolgende crises heen, waardoor sommige tot de rand van de afgrond kwamen. De grondbeginselen van de eurozone omvatten strenge beperkingen voor de overheidstekorten van 3% bbp, die niet zonder boete zouden worden overschreden. Ondanks een tijdelijke stijging van de overheidsschuld als gevolg van de Covid-19-pandemie, toen deze regels werden opgeschort, hebben de lidstaten van de eurozone aanzienlijke inspanningen geleverd om hun schuldenniveaus te verlagen. Nu voorspelt het IMF in 2023 in de eurozone een totaal tekort van 3,6% bbp, dat naar alle waarschijnlijkheid zal dalen tot 2,7% in 2024.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan zijn de enorme bedragen die de VS hebben geleend tijdens de Covid-19-pandemie echter nog niet aangepakt. Het is moeilijk gebleken om op tweepartijenniveau consensus te bereiken over de volgende stappen, of het nu gaat om belastingverhogingen of bezuinigingen. De VS is niet het enige land dat een stijgende schuld heeft in verhouding tot het bbp. China haalde onlangs 1 biljoen yuan of 137 miljard dollar aan staatsschuld op, als hulpfonds na een golf van natuurrampen. Dit zal het tekort van China in verhouding tot het bbp doen stijgen van 3% naar 3,8%.

De impact van stijgende niveaus van overheidsschuld kan vaak worden gedetecteerd op de markten voor overheidsobligaties of overheidsschuld. Het is louter een kwestie van vraag en aanbod. Hoewel de markt voor Amerikaanse staatsobligaties immens is, is de opslorping van een golf van nieuwe schulden in de loop van het najaar uitdagend gebleken. In een tijd waarin het wereldwijde vertrouwen op de financiële markten wordt afgeremd door onzekerheid over het waarschijnlijke verloop van de rente, heeft een stortvloed aan nieuwe emissies van de overheid ertoe bijgedragen dat de obligatierendementen zijn gestegen tot niveaus die niet meer werden waargenomen sinds de wereldwijde financiële crisis.